برگرفته از سایت رشد
چُرتکه ابزاری برای محاسبه چهار عمل اصلی و وسیله محاسبهای قدیمی است که هنوز در بسیاری از کشورهای آسیایی مورد استفاده قرار میگیرد. (tschoty) یا شوتی (schoty) نام دارد.
ساختار چرتکه
یک چرتکه استاندارد برای انجام چهار عمل اصلی ریاضی مورد استفاده قرار میگیرد و میتوان از آن برای محاسبه ریشه دوم و سوم اعداد نیز استفاده کرد. چرتکه از یک قاب اصلی تشکیل شده است که چندین میله عمودی در آن جاسازی شده و در هر یک از این میلهها تعدادی مهره چوبی وجود دارند که به بالا و پایین حرکت میکنند. یک میله افقی فضای داخل قاب را به دو قسمت تقسیم میکند که به نام ردیف بالا و ردیف پایین شناخته میشوند.
اجزا و شیوه محاسبه
چرتکه را برای استفاده بر روی سطح صافی مانند میز یا روی پا قرار میدهند و تمام مهرههای بالا و پایین را به سمت مخالف میله افقی حرکت میدهند.
ارزش مهرهها: ارزش عددی هر مهره در ردیف بالا ۵ و در ردیف پایینی معادل ۱ است. هنگامی که مهرهها به سمت میله افقی حرکت داده شوند در واقع شمرده شدهاند.
شمارش: هنگامی که ۵ مهره در ردیف پایینی شمرده شود، نتیجه به ردیف بالا منتقل میشود. هنگامی که تمام مهرههای بالا و پایین یک ستون شمرده شدند، نتیجه آن یعنی (۱۰) به نزدیکترین ستون سمت چپ آن منتقل میشود.
آخرین ستون سمت راست، ستون یکان است، ستون بعدی دهگان، بعدی صدگان و الی آخر. محاسبات اعشاری به این ترتیب انجام میشود که فاصله بین دو ستون به عنوان ممیز تعیین میشود و تمام ستونهای سمت راست این فاصله اعداد اعشار و ستونهای سمت چپ اعداد صحیح را نشان میدهند.
چرتکه در زمان ما
امروزه مغازه داران آسیایی همچنان از چرتکه برای محاسبات خود استفاده میکنند و استفاده از چرتکه در بسیاری از مدارس خاور دور تدریس میشود. برای آموزش محاسبات ریاضی به کودکان نابینا هم از چرتکه استفاده میشود و این بهترین وسیله جایگزین برای کاغذ و مداد است. علاوه بر آن در بسیاری از مدارس عادی نیز به جای ماشین حساب و یا انجام محاسبات روی کاغذ، از چرتکه استفاده میکنند و روش استفاده آنرا به دانش آموزان تعلیم میدهند
1 = 1
3= 1+2
6= 1+2+3
10= 1+2+3+4
15= 1+2+3+4+5
21= 1+2+3+4+5+6
. . .
مدارهای کامپیوتر طوری تعبیه شده اند که فقط عمل + را تشخیص داده و انجام می دهند. و اعمالی مثل تفریق و ضرب و تقسیم را از روش + بدست می آورند.
حال بررسی می کنیم چگونه کامپیوتر تفاضل دو عدد را بدست می آورد.
مثلا عبارت 243 - 396 را وارد می کنیم کامپیوتر ابتدت متمم 9 عدد دوم را بدست می آورد. در این مثال متمم عددی 243 می شود 756 .
یعنی می گوییم رقم یکان این عدد با چند جمع شود تا 9 بدست آید ( با 6 ) - رقم دهگان با چند جمع شود تا 9 بدست آید ( با 5 ) - رقم صدگان با چند جمع شود تا 9 بدست آید ( با 7)
حال عدد اولی را با متمم عدد دومی جمع کرده و 1 واحد به آن اضافه می کنیم .
1153 = 1 + 756 + 396
در آخر رقم سمت چپ جواب را خط می زنیم ( یعنی 1 را ) و عدد باقیمانده یعنی 153 جواب تفریق می باشد.
توجه داشته باشید ذر این روش فقط از + استفاده کردیم.
الف :: یک عدد 3 رقمی انتخاب کرده آنرا از مقلوبش کم کنید . ( برای بدست آوردن مقلوب جای رقم پکان و صدگان را عوض کنید)
مثلا عدد 457 را در نظر مگیریم پس :
297 = 457 - 754
ب :: این بار حاصل را ( 297 ) با مقلوبش جمع کنید.
1089 = 297 +792
جواب بدست آمده 1089 شد. شما هر عدد سه رقمی انتخاب کنید با این کار به 1089 می رسیم . راز 1089 در چیست .
مطالب جالب ریاضی را برایمان ارسال کنید.